Μετά την ίδρυση της νέας Σπάρτης το 1834, και την σταδιακή μετακίνηση του πληθυσμού από το Μυστρά σε αυτήν, υπήρξε έντονη ανάγκη γεφύρωσης του ποταμού Ευρώτα. Το διάσημο Γεφύρι του Κόπανου δεν εξυπηρετούσε πλέον (λόγω γεωγραφικής θέσης) τον τοπικό πληθυσμό και τους επισκέπτες, καθώς η ίδρυση της νέας πόλης είχε μεταβάλει τους μέχρι τότε υπάρχοντες δρόμους επικοινωνίας.

Σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής, η απόφαση κατασκευής της σιδερένιας γέφυρας για τη ζεύξη του ποταμού στην είσοδο της Σπάρτης ελήφθη το 1871. Ωστόσο, η πρώτη απόπειρα κατασκευής της πραγματοποιήθηκε το 1885. Την κατασκευή αναλαμβάνουν Γάλλοι εργολάβοι το 1886, όμως η προσπάθεια αποδείχθηκε άκαρπη καθώς, οι πρώτες κατασκευές παρασύρθηκαν από τα ορμητικά νερά του ποταμού ελάχιστους μήνες αργότερα*.

Το 1890, τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη απόπειρα και καταστροφή της και 20 από την αρχική απόφαση κατασκευής της, φαίνεται πως η σιδερένια γέφυρα του Ευρώτα όδευε προς την ολοκλήρωσή της. Αξιοσημείωτο είναι πως οι τόνοι σιδήρου που απαιτήθηκαν για την κατασκευή της μεταφέρθηκαν στην Σπάρτη από την Ευρώπη, μέσω του λιμανιού του Γυθείου**. Σύμφωνα με την Έρευνα*** προκύπτει πως η σιδερένια γέφυρα είχε ολοκληρωθεί και παραδοθεί το 1895****.

Η μεταλλική γέφυρα του Ευρώτα που βρίσκεται στην είσοδο της πόλης είναι μία σιδερένια γέφυρα με χαρακτηριστική αρμονία των γραμμών της ως προς τις διαστάσεις ύψους, πλάτους και μήκους. Πρόκειται για αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της σύγχρονης Σπάρτης, έχοντας συνδεθεί με τις μνήμες και τις αναμνήσεις των κατοίκων της για περισσότερο από έναν αιώνα, αποτελώντας σήμα κατατεθέν της Σπάρτης του 20ου αιώνα.

Η νέα χιλιετία, ωστόσο, δεν αποδείχθηκε γούρικη για τη «σιδηρά κυρία» του Ευρώτα. Το 2001 η διέλευση από τη σιδερένια γέφυρα διεκόπη λόγω εργασιών συντήρησης*****. Η αποκατάστασή της, όμως, δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ έως σήμερα και η γέφυρα περιήλθε σε αχρηστία. Έτσι, η διέλευση των οχημάτων πραγματοποιείται από τη διπλανή νεότερη γέφυρα που έχει πλέον μετατραπεί σε διπλής κατεύθυνσης!

Κατά καιρούς έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες από τους αρμόδιους φορείς για την συντήρηση και αποκατάσταση της γέφυρας. Αρχικά η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και λίγα χρόνια αργότερα (2011) ο Δήμος Σπάρτης σε συνεργασία με το Τμήμα Μεταλλικών Κατασκευών της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών επιχείρησαν όχι μόνο να διασώσουν την γέφυρα ως ιστορικό κειμήλιο της πόλης (και του νομού στο σύνολό του), αλλά και να την παραδώσουν εκ νέου στην κυκλοφορία είτε σαν πεζογέφυρα, είτε -ορθότερα- ως οδογέφυρα.

Παρά ταύτα, οι όποιες προσπάθειες αποκατάστασής της παρέμειναν άγονες. Η μοναδική «κατάκτηση» εντός της παρελθούσης δεκαπενταετίας υπήρξε η κήρυξή της σε διατηρητέα από το Υπουργείο Πολιτισμού, ως σύγχρονο μνημείο ιδιαίτερης τεχνοτροπίας και ιστορικής σημασίας (ευχή και κατάρα μαζί, αν αναλογιστεί κανείς την τύχη της πλειονότητας των διατηρητέων οικοδομημάτων στην πόλη μας και εν γένει στη χώρα μας!).

Ωστόσο, η αφαίρεση του ασφάλτινου οδοστρώματος στην αρχή του 21ου αιώνα «ξεγύμνωσε» τη γέφυρα, αφήνοντάς την έκθετη στα καιρικά φαινόμενα, έρμαια της οξείδωσης και της φθοράς. Σήμερα, η μεταλλική γέφυρα του Ευρώτα αποκόπτεται από την συλλογική μνήμη των σύγχρονων Σπαρτιατών, οι οποίοι την προσπερνούν αδιάφορα, μη συνδέοντάς την βιωματικά με την καθημερινότητάς τους.

Η αποκατάσταση της σιδερένιας γεφύρας αποτελεί επιτακτικής σημασίας ανάγκη για την πόλη της Σπάρτης, διασώζοντας αφ ενός ένα ιστορικό νεότερο μνημείο της πόλης μας, συμβάλλοντας αφ ετέρου στη ζεύξη του χρόνου που θα γεφυρώσει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον της σύγχρονης Σπάρτης!

Οι αρμόδιες Αρχές οφείλουν να τοποθετήσουν πάλι στην ατζέντα τους την αποκατάσταση της σιδερένιας γέφυρας, η χρήση της οποίας θα δώσει ξανά άλλη όψη στην είσοδο/έξοδο της πόλης μας, εξαλείφοντας τα σημάδια φθοράς, εγκατάλειψης και αδιαφορίας που συναντά ως πρώτη εικόνα ο επισκέπτης της ιστορικής Σπάρτης…

Μη λησμονούμε άλλωστε, πως η είσοδος της πόλης αποτελεί ένα ιδιαίτερο «τρίγωνο ενδιαφέροντος» που συνδυάζει πολιτισμό, ιστορία και φυσικό περιβάλλον. Η αποκατάσταση της σιδερένιας γέφυρας ίσως αποτελέσει την κινητήριο δύναμη και την αφορμή ανάπλασης και ανάδειξης της εισόδου της λακωνικής πρωτεύουσας…

----------------------------------------
* πηγή: Νίκος Β. Γεωργιάδης, «Περί Σπάρτης», Ιδιομορφή, 2014, σελ. 47-49.
** ό.π.
*** ό.π.
**** Ένα χρόνο αργότερα (1896) άρχισε να κατασκευάζεται και η γέφυρα του Ευρώτα στη Σκάλα Λακωνίας. Οι σχεδιαστές της ήσαν Γερμανοί, ενώ οι κατασκευαστές της Ιταλοί, πιθανόν οι ίδιοι με εκείνους της γέφυρας της Σπάρτης.
***** πηγή: εφημερίδα «Λακωνικός Τύπος», φύλλο 28ης Ιουλίου 2001.
- φωτογραφία: Θανάσης Ρουμελιώτης

Νίκος Ι. Καρμοίρης | δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Το Γεφύρι», Δεκέμβριος 2016