Το Γεφύρι του Κόπανου κατασκευάστηκε τον 18ο αιώνα και πιο συγκεκριμένα το 1730*. Ήταν πέτρινο, τοξωτό με δύο πλαϊνά τοξοπαράθυρα και δύο ανακουφιστικά τόξα (πιθανόν το ένα από αυτά να ήταν τοξοπαράθυρο). Κατασκευάσθηκε για τη ζεύξη του Ευρώτα κι έπαιζε σημαντικό ρόλο στην επικοινωνία εντός κι εκτός Λακεδαίμονος, συνδέοντας τον μοναδικό αμαξιτό δρόμο από και προς Μυστρά (και μεταγενέστερα από και προς την Σπάρτη).

Το Γεφύρι του Κόπανου γκρεμίστηκε το 1902, όταν μεγάλη κατεβασιά του Ευρώτα το παρέσυρε στο πέρασμά της**. Την πτώση του αυτή συνόδεψαν μέχρι τις μέρες μας διάφοροι μύθοι και λαϊκοί θρύλοι, δίνοντάς του μυθικές διαστάσεις!

Θεωρείται βέβαιο πως το Γεφύρι του Κόπανου υπήρξε το πρώτο αξιοθέατο που συναντούσαν οι επισκέπτες της Λακεδαίμονος και της κοιλάδας του Ευρώτα. Για σχεδόν δύο αιώνες οι Ευρωπαίοι περιηγητές που επισκέφτηκαν τη Λακεδαίμονα και το Μυστρά το περιέγραψαν στα κείμενα τους ή το σχεδίασαν σε γκραβούρες. Κάποιες από αυτές δημοσιεύτηκαν στον Ευρωπαϊκό τύπο ή αντιγράφηκαν κι αναπαράχθηκαν σε νέες γκραβούρες κυκλοφορώντας ευρέως στη Γηραιά Ήπειρο. Έτσι το Γεφύρι του Κόπανου που έστεκε γεφυρώνοντας τον Ευρώτα αποτελεί την πλέον αναγνωρίσιμη εικόνα του ιστορικού μας ποταμού.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καραβά και η σχέση του με το Γεφύρι

Ο Καραβάς αποτελεί τον πιο κοντινό οικισμό στο Γεφύρι του Κόπανου***. Αρκετοί κάτοικοι κατά το παρελθόν έρχονταν σε επαφή με το γκρεμισμένο Γεφύρι, αφού συνήθιζαν λόγω της στενότητας του ποταμού στο συγκεκριμένο σημείο να κάνουν μπάνιο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στην περιοχή. Ωστόσο λίγοι γνώριζαν την σπουδαιότητα, τη σημασία και την ιστορία του πολυθρύλητου γεφυριού που συναντούσαν.

Όταν τον Οκτώβριο του 1983 ιδρύθηκε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καραβά, κατόπιν προτροπής του οξυδερκούς αείμνηστου Γιώργου Περδικλώνη, ο Σύλλογος χρησιμοποίησε ως έμβλημά του το Γεφύρι του Κόπανου. Η πρώτη χρήση του έγινε σε επιστολόχαρτα που τύπωσε το πρώτο Δ.Σ. το ίδιο έτος.

Από τότε, πέρασαν σχεδόν 30 χρόνια όταν το Δ.Σ. του Συλλόγου ασχολήθηκε ξανά με το Γεφύρι του Κόπανου. Γκραβούρες του γεφυριού χρησιμοποιήθηκαν τόσο σε επιστολόχαρτα, όσο και σε διάφορα άλλα έντυπα εκδηλώσεων και δράσεων του συλλόγου. Από το 2012 ο Σύλλογος επιχείρησε με επιστολές προς τοπικές αρχές και φορείς να ευαισθητοποιήσει με στόχο την προσπάθεια ανάδειξης και προστασίας του μνημείου.

Η κορύφωση των ενεργειών πραγματοποιήθηκε το 2015 με δύο σπουδαίες δράσεις του Συλλόγου. Το παραδομένο στην πυκνή βλάστηση Γεφύρι του Κόπανου ήρθε ξανά στο φως στις 4 Οκτωβρίου 2015, όταν και πραγματοποιήθηκε εθελοντικός καθαρισμός, κατόπιν σχετικής άδειας και επίβλεψης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λακωνίας. Ένα μήνα αργότερα, 7-11-2015, πραγματοποιήθηκε επιστημονική ημερίδα με θέμα «Το Γεφύρι του Κόπανου: αναδεικνύοντας το σπουδαιότερο μνημείο του Ευρώτα», με την παρουσία σημαντικών ομιλητών του επιστημονικού κόσμου. Στο πλαίσιο της ημερίδας πραγματοποιήθηκε την επόμενη ημέρα ξενάγηση στο χώρο του μνημείου, φέρνοντας τους επισκέπτες σε οπτική επαφή μαζί του.

Οι προτάσεις

Μετά τις εκδηλώσεις του Συλλόγου δεν ήταν λίγος ο κόσμος που έδειξε ενδιαφέρον για το σπουδαίο Γεφύρι του Ευρώτα. Αρκετοί πρότειναν ή «οραματίστηκαν» την αποκατάστασή του, ορμώμενοι ή «παρασυρόμενοι» από την πρόσφατη αποκατάσταση του Γεφυριού της Πλάκας στην Ήπειρο.

Ωστόσο, τα δεδομένα έχουν ως εξής:
- Το Γεφύρι του Κόπανου δεν εξυπηρετεί πλέον δρόμους επικοινωνίας. Θα ήταν αν μη τι άλλο ανούσιο να δαπανηθεί ένα -πιθανό- κονδύλι για την αποκατάσταση (και ουσιαστικά για την εκ νέου οικοδόμηση) του γεφυριού.

- Δεν υπάρχει, επίσης, σαφής απεικόνιση του γεφυριού (εν αντιθέσει με το Γεφύρι της Πλάκας). Οι γκραβούρες μας δίνουν μία ιδέα για το πώς περίπου ήταν, ωστόσο δεν αποτελούν αξιόπιστη απεικόνισή του κι ο κάθε χαράκτης χρησιμοποιούσε υποκειμενικά στοιχεία. Η μοναδική φωτογραφία του**** δεν απεικονίζει ολόκληρο το Γεφύρι του Κόπανου, αφήνοντάς μας διάφορα «τεχνικά» ερωτηματικά με σημαντικότερο εκείνο που αφορά το ανατολικό πλαϊνό τόξο (αν ήταν τόξο ή τοξοπαράθυρο).

- Δεν υπάρχουν τα ίδια δομικά υλικά, με τα οποία οικοδομήθηκε το Γεφύρι κατά τον 18ο αιώνα. 114 χρόνια μετά την πτώση του τα δομικά αυτά υλικά είναι δεδομένο πως δεν υπάρχουν στην κοίτη του Ευρώτα, έχοντας παρασυρθεί από το ποτάμι. Αντίθετα, το Γεφύρι της Πλάκας - με το οποίο γίνεται αναπόφευκτα σύγκριση - στάθηκε πιο «τυχερό» αφού στην κοίτη του Άραχθου ποταμού βρίσκονται ολόκληρα κομμάτια του γεφυριού μετά την πτώση του.

Έτσι, με βάση τα πιο πάνω δεδομένα, αν επιχειρούσαμε την αποκατάσταση του Γεφυριού ΔΕΝ θα μιλούσαμε πλέον για το Γεφύρι του Κόπανου, αλλά για ένα ΑΛΛΟ γεφύρι που δεν θα είχε πια καμία ιστορική και πολιτισμική σημασία. Επιπλέον τα όποια κατάλοιπα του Γεφυριού θα έχαναν την τη δόξα και τη λάμψη του πάλαι ποτέ αγέρωχου πέτρινου στολιδιού του Ευρώτα*****.

Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε, λοιπόν, για να αναδείξουμε το ιστορικό Γεφύρι του Κόπανου;

α] Πρώτο βήμα είναι η διεκδίκηση απρόσκοπτης προσβασιμότητας προς το μνημείο. Ο αυτοκινητόδρομος Σπάρτη-Λεύκτρο διέκοψε την επικοινωνία του οικισμού του Καραβά με το μνημείο. Έτσι, πλέον οι επιλογές είναι δύο: α) η βελτίωση του υπάρχοντος (δυσεύρετου) δρόμου από τον Κλαδά, που όμως απέχει περίπου 4 χιλιόμετρα από το μνημείο και β) η δημιουργία παράδρομου -και πιθανόν μικρής γέφυρας - που θα συνδέει ξανά τον Καραβά με το μνημείο με απόσταση περίπου ίσης του ενός χιλιομέτρου.

β] Η εξασφάλιση κονδυλιών για τη μελέτη και συντήρηση του μνημείου από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού. Η προστασία των κατάλοιπων του Γεφυριού του Κόπανου αποτελεί τον πρόδρομο για την ανάδειξή του. Έτσι, σημαντικός στόχος πρέπει να είναι η χρηματοδότηση ανασκαφικών εργασιών και συνολικού καθαρισμού της περιοχής.

γ] Η τοποθέτηση πληροφοριακών πινακίδων. Πρέπει να προσφέρεται η δυνατότητα στον επισκέπτη να έρθει σε επαφή με ιστορικές, τεχνικές και γενικές πληροφορίες για το μνημείο, καθώς επίσης και με τις σημαντικότερες απεικονίσεις του μέσα από γκραβούρες και φωτογραφίες του.

Οι τοπικοί Άρχοντες και φορείς διεκδικώντας τα παραπάνω μπορούν να προστατεύσουν και να αναδείξουν ένα σπουδαίο μνημείο της σύγχρονης Ιστορίας της περιοχής μας, καθιστώντας το επισκέψιμο, εντάσσοντάς το στους αρχαιολογικούς και τουριστικούς χάρτες κι οδηγούς της Σπάρτης, της Λακωνίας, της Πελοποννήσου, της Ελλάδας…

Μη λησμονούμε, άλλωστε, πως το Γεφύρι του Κόπανου είναι το μοναδικό τέτοιας τεχνοτροπίας γεφύρι στη Λακωνία, είναι ένα από τα 4 πλέον αναγνωρίσιμα γεφύρια στην Πελοπόννησο και είναι ταυτισμένο με την εικόνα του ιστορικού Ευρώτα στην Ευρώπη! Αποτελεί, λοιπόν, ένα μνημείο με το οποίο οι τοπικοί φορείς οφείλουν να ασχοληθούν σοβαρά, προστατεύοντας και αναδεικνύοντάς το…

-------------------------------

* Αν και πιο διαδεδομένο ως έτος κατασκευής θεωρείται το 1749, από την έρευνα προκύπτει ως ορθό έτος κτίσης το 1730.

** Σήμερα σώζεται το ένα μόνο ποδαρικό στην ανατολική όχθη μαζί με ένα τοξοπαράθυρο, ενώ το αντίστοιχο ποδαρικό στη δεξιά όχθη είναι ορατό μόνο από την κοίτη και σε περιόδους ανομβρίας.

*** Σύμφωνα με τα στοιχεία του Google map το Γεφύρι απέχει 1.018 μέτρα από τον την βόρεια πλευρά του οικισμού (οικ. Καραβάς Σουστιάνων) και 1.624 από το κέντρο του χωριού (οικ. Καραβάς Λογγάστρας).

**** Εικόνα: Η μοναδική φωτογραφία του γεφυριού του Κόπανου πριν την κατάρρευσή του δημοσιευμένη στο Ernst Reisinger, Griechenland. Schilderungen deutscher reisender. In zweiter, veränderter Auflage herausgegeben. Mit 90 Bildtafeln, davon 62 nach Aufnahmen der Preußischen Meßbildanstalt, Leipzig: Insel-Verlag, 1923. (Πρώτη έκδοση 1916)

***** «Το θέμα δεν είναι τεχνικό. Μπορούμε να το χτίσουμε και καλλίτερα. Είναι κυρίως ηθικό και ιστορικό. Μπορούμε να φτιάξουμε και σήμερα Ακρόπολη. Και καλλίτερη ακόμη. Αλλά τι ηθική αξία και ποια αίγλη θα έχει;», σημείωσε σχετικά ο κ. Θοδωρής Χαμάκος κατά την εισήγησή του στην ημερίδα (7.11.2015)

Νίκος Ι. Καρμοίρης @ εφημερίδα «Το Γεφύρι» - Σεπτέμβριος 2016